Verbos en quechua


CASTELLANO

QUECHUA

CASTELLANO

QUECHUA

abortar

sulluy

apretujarse

ñitinakuy

abrir

kichay

apurar

utqay

aburrir

amiy

arar

yapuy

acabar

puchukay, tukuy

arder, quemar

rupay. Rawray

acercarse

asuykuy

arrancar

sikiy

acostumbrarse

yachakuy

arrastrar

qatatay

adelantar

ñawpay

arrear, seguir

qatiy

adormecer

susunkay

arreglar

allichay

agarrar

hapiy

arreglarse

allichakuy

agarrarse

hapipakuy

arrimar

qimiy

agujerear

hutkuy

arrodillarse

qunquriy

agusanarse

kuruy

arrojar

wikapay

alcanzar

aypay

arrojar de la boca

aqtuy

alegrarse

kusikuy

arrugar

sipuy

aligerar

utqay

asar en brasa

kusay

alumbrar

kanchiriy

ascender

siqay

amanecer

paqariy

asustarse

manchakuy

amarrar

watay

atajar

qarkay

amoratar

quyuy

atizar el fuego

tuqpiy

amputar

wituy

atorarse

iqipay

antojarse

munapakuy

aumentar

miray

anudar

kipuy

aumentar

yapay

apagar con agua

tasnuy

avergonzarse

pinqakuy

aparecer

rikuriy

averiguar, indagar

watukuy

aplaudir

taqllay

avisar

willay

aporcar

aspiy

ayudar

yanapay

apretar

matiy

ayudarse

yanapakuy

apretar con la mano

hapiy

ayunar

sasiy

 

CASTELLANO

 

QUECHUA

 

CASTELLANO

 

QUECHUA

bailar

tusuy

criar

uyway

bajar

uraykuy

culpar

tumpay

barrer

pichay

curar

alliyachiy, hampiy

beber

upyay

dar

quy

besar

muchay

dar de comer

mikuchiy

botar, arrojar

wischuy, qarquy

dar fruto

ruruy


 

buscar

maskay

dar papirotes

tinkay

caer

wichiy, urmay

dar puñetes

saqmay

calentar

quñichiy

dar vuelta

muyuy

calentarse

quñikuy

decir

niy

callar

upallay

degollar

nakay

cantar

takiy

delirar

muspay

cargar a la espalda

qipiy

desatar

paskay

cargar en hombro

wantuy

descansar

samay

cebar

wirayachiy

desear

munay

cernir

suysuy

desfallecer

pisipay

cerrar

wichqay

deshojar

tipay

chacchar coca

akuy

deshojar el maíz

tipiy

chupar

suquy

desmenuzar

tisay

cocinar

waykuy, yanuy

desmoronar

taqmay

colgar

warkuy

desollar

chutiy

comer

mikuy

desperdiciar

usuy

competir

llallinakuy, atipanakuy

despertar

rikchay

conocer

riqsiy

desportillar

chillpiy

consultarse

rimanakuy

devolver

kutichipuy

contar

yupay

dispersar

chiqichiy

cornear

waqray

dormir

puñuy

cortar

kuchuy, quruy, rutuy

embriagarse

machay

crecer

wiñay

empollar

uqllay

 

CASTELLANO

 

QUECHUA

 

CASTELLANO

 

QUECHUA

empujar

tanqay

fatigarse

pisipay

empujarse

tanqanakuy

florecer

sisay

encender

rupachiy

flotar

tuytuy

encontrar

tariy

golpear

takay

encontrarse

tinkuy

gotear

sutuy

endulzar

miskichiy

gritar

qapariy

enfermarse

unquy

guardar

waqaychay

enflaquecer

tulluyay

hacer

ruray

enfriar

chirichiy

hacer acto sexual

yuquy

engendrar

yumay

hacer alegrar

kusichiy

engordar

wirayay

hacer asustar

manchachiy

engrasar

wirachay

hacer creer

iñichiy

enroscarse

arwikuy

hacer descansar

samachiy

ensangrentar

yawarchay

hacer dormir

puñuchiy


 

enseñar

yachachiy

hacer hueco

tuquy

entrar

yaykuy

hacer llamar

qayachiy

envolver

pintuy

hacer llegar

chayachiy

equivocarse

pantay

hacer llevar

apachiy

escarbar

allay

hacer morir

wañuchiy

escarmentar

wanay

hacer podrir

ismuchiy

esconder

pakay

hacer recordar

yuyachiy

esconderse

pakakuy

hacer sentar

tiyachiy

escribir

qillqay

hacerse guerra

awqanakuy

esperar

suyay

herir

kiriy

esputar

tuqay

hervir

timpuy

estornudar

hachiy

hilar

puchkay

expulsar

qarquy

hinchar

punkiy

extender

mastay

hospedar

samachiy

fajarse

chumpikuy

humear

qusñichiy

 

CASTELLANO

 

QUECHUA

 

CASTELLANO

 

QUECHUA

insultar

kamiy

moler

kutay, ñutuy

ir

riy

morder

kaniy

irse

ripuy

mover el líquido

qaywiy

jugar

pukllay

moverse

kuyuy

juntarse

huñunakuy

mutilar

quruy

labrar la ladera

llaqllay

obedecer

uyakuy

lamer

llaqway

odiar

chiqniy

lamer el plato

llunkuy

oír

uyariy

latiguear

waqtay

oler

muskiy

lavar

maqchiy

ordeñar

chaway

lavarse

maqchikuy

orinar

ispay

levantar

uqariy

oscurecer

tutayay

levantar la pared

pirqay

pararse

sayay

levantarse

hatariy

parir

wachay

libertar

qispichiy

pasar de orilla

chimpay

llamar

qayay

pastar

michiy

llenar

huntay, winay

patear

haytay

llevar

apay

pedir

mañakuy

llorar

waqay

pedir

mañay

madurar

puquy

pegar

ratachiy

maldecir

ñakay

pegar entre varios

waykay

mamar

ñuñuy

peinar

ñaqchay


 

mandar

kachay

peinarse

ñaqchakuy

matar

sipiy

pensar

yuyaymanay

medir

tupuy

perderse

chinkay

mentir

llullakuy

pestañar

chimlliy

mezclar

chaqruy

pisar

saruy

mezclar, amasar

chapuy

poder

atiy

mirar

qaway

podrir

ismuy

 

CASTELLANO

 

QUECHUA

 

CASTELLANO

 

QUECHUA

poner

churay

salir

lluqsiy

ponerse

churakuy

sangrar

sirkay

preguntar

tapuy

sembrar

tarpuy

premiar

saminchay

sentirse a llorar

waqanayay

prender en pecho

tipay

separar, repartir

rakiy

presionar

ñitiy

ser, estar

kay

probar

malliy

soltar

kachariy

quebrar

pakiy

suavizar

llampuchay

querer

kuyay

subir

siqay

querer, consentir

uyay

succionar

chunqay

quitar

qichuy

sudar

humpiy

rajar

chitqay

sufrir

llakiy, muchuy

rebuscar

taqwiy

tapar la olla

kirpay

recibir

chaskiy

tardar

unay

recordar

yuyay

techar

wasichay

refregar

qaquy

temblar

katkatay

regar

qarpay

tener en los brazos

marqay

regresar

kutimuy

tener sed

yakunayay

reír

asiy

tir

tullpuy

remangar

qimpiy

torcer

qiwiy

remendar

yachapayay

toser

uhuy

remojar

chulluchiy

trabajar

llankay

remover la tierra

hallmay

traer

apamuy

replicar

kutipakuy

tragar

millpuy

resucitar

kawsariy

trasladar

astay

retrasarse

qipariy

trenzar

simpay

reventar

tuqyay

trocar, comprar

rantiy

revolcarse

kuchpay

tropezar

lluchkay, mitkakuy

robar

suway

tumbar

saqtay

rociar

challay

unir, recoger

huñuy


 

rociar con agua

chaqchuy

urdir

allwiy

roer

kutuy

vaciar, echar

hichay

romper

llikiy

vanagloriarse

yupaychakuy

saber

yachay

venir

hamuy

sacar

urquy

ver

rikuy

saciarse

saksay

voltear

tikray

sacudir

taspiy

volver

kutiy

sahumar

qumpuy

volverse sordo

upayay

 

 

zapatear

taqtiyay


 




 

Comentarios